Ga door naar hoofdcontent
ArtikelenHet is een dikke plus als je het zelf hebt meegemaakt

Het is een dikke plus als je het zelf hebt meegemaakt

Vrijdag 10 maart 2023

De uitvaart van een stilgeboren kindje verzorgen? Geen taak om er zomaar even bij te doen, vinden moeders die hun kind hebben verloren en van kinderuitvaarten hun dagelijks werk hebben gemaakt. “Je moet goed weten hoe je een baby’tje moet verzorgen.”

Linda van Altena met haar zoon Beau

Sta je als uitvaartverzorger op de stoep bij ouders die hun baby zijn verloren? Begin dan met felicitaties met de geboorte van hun zoon of dochter. Ze zijn tenslotte wel ouder geworden, vaak voor het eerst. En condoleer ze daarna pas met het verlies. Het is een tip van Linda van Altena, gespecialiseerd in kinderuitvaartzorg en moeder van een zoon die twee dagen na zijn geboorte overleed. “Dat feliciteren is heel belangrijk, bij ons was er maar één iemand die dat deed.”

Haar zoon Beau kwam in 2016 al na 28,5 week ter wereld en leek een goede start te maken tot hij een grote hersenbloeding kreeg, wat vaker voorkomt bij te vroeg geboren kinderen.Toen het ziekenhuis haar niet kon helpen aan uitvaartondernemers die gespecialiseerd waren in baby-uitvaarten of er op z’n minst enige ervaring mee hadden, ging Van Altena zelf maar op zoek in haar dorp. Dat bleek geen gouden greep. “Voor onze uitvaartverzorgster had het net zo goed een oma van 80 kunnen betreffen. Ze was heel zakelijk, deed het naar beste kunnen, maar ze had dit nog niet eerder aan de hand gehad, deed haar ding zoals ze het altijd deed. Dat stuitte me heel erg tegen de borst. Nu ik weet hoe het anders zou moeten.”

Zelf meegemaakt

Van Altena werkte voor de geboorte van Beau nog niet in de uitvaartzorg, maar is nu uitvaartleider bij Kinderuitvaartspecialist Valé Uitvaartzorg, onderdeel van Noach Uitvaartzorg in Dronten. Het is altijd een dikke plus als je het zelf hebt meegemaakt. Je kent het gevoel. Mensen die zeggen dat ze het snappen, snappen het helemaal niet.”

Ruth van den IJssel van IMA afscheidszorg, gespecialiseerd in baby-uitvaarten, zegt het nog stelliger. “Ik houd van specialismen, op de markt verkoopt de groenteman ook geen kip. De dood van een kind van vier is ook afschuwelijk, maar uitvaarten van baby’s zijn toch wat anders. Een van de allerbelangrijkste dingen is dat je goed weet hoe je een overleden baby’tje moet verzorgen. Veel uitvaartverzorgers denken dat ze dat weten, maar ze weten dat helemaal niet. Die expertise moet je hebben, maar die ontbreekt bij veel mensen. Een baby die na de bevalling is overleden moet je er niet even bij willen doen, in onze optiek kan dat niet.”

Doodgeboren baby’s doe je er niet even bij

Van den IJssel verloor in 2010 na 32 weken zwangerschap haar zoon Roman. Twee jaar later begon ze IMA. Ze wilde iets doen voor andere ouders die een baby verloren, ook omdat de uitvaartzorg voor Roman niet naar haar wens was. “We zochten flexibele zorg, geen complete uitvaartzorg, maar dat was lastig. Losse koeling kon niet, het was ‘alles of niks’, het volledige pakket met rouwauto, kaarten, koeling enzovoort.”

Laatste verzorging Beau onder de douche met Linda

Niet tevreden

Mirjam Louwen-Van Bekkum kent de verhalen van ouders die niet te spreken waren over de uitvaartzorg nadat hun baby was overleden. Ze is directeur van de stichting Nooit Voorbij, die ouders en broertjes en zusjes van overleden kinderen bijstaat. Recent onderzoek van de stichting wees uit dat de meeste ouders (70 procent) wel te spreken zijn over de zorg voor de overleden baby en voor henzelf. De 30 procent die dat niet is, klaagt vooral over niet-persoonlijke uitvaartbegeleiders, die maar een beperkt aantal uren hebben voor een gezin. Louwen kent verhalen van moeders  voor wie het allemaal veel te snel ging. “Maar de uitvaartondernemer moet echt het gevoel geven dat het om een kind gaat, de ouders moeten een gevoel van erkenning krijgen.”

Beau

Nooit Voorbij legt folders van de stichting neer op de afdelingen Verloskunde van ziekenhuizen, waar de uitvaartzorg meestal begint en hulp ook welkom kan zijn, ervoer Linda van Altena. “Het ziekenhuis pushte voortdurend om Beau naar het mortuarium te brengen, dan zou het lijfje beter blijven. Maar dat wil je niet, je wilt zoveel mogelijk met je kind zijn. Uiteindelijk is Beau niet naar het mortuarium gegaan, maar lag hij bij mij op een ziekenhuiskamer voor mezelf in een wiegje met een koelplaatje. Daar heb ik wel heel veel moeite voor moeten doen, want het was niet gebruikelijk.”

In het ziekenhuis kan de uitvaartverzorger dus al een flinke helpende hand toesteken om ouders te helpen die het ook allemaal even niet meer weten. Er zijn ook ziekenhuizen met verloskundigen die rouwende moeders goed advies geven, zoals Femke de Droog merkte toen haar tweede dochter Giulia in haar buik was gestorven. Giulia had het syndroom van Down en overleed de avond voordat ze versneld geboren zou worden om in een NICU, intensive care voor te vroeg geboren of ernstig zieke baby’s, betere zorg te krijgen. “Mijn primaire reactie was dat ik het kind eruit wilde hebben, ik wilde mijn kind vasthouden. Dat is een oerinstinct. Maar het ziekenhuis zei dat het beter was om het weekend naar huis te gaan om het te laten bezinken.”

Watermethode

En dan, als het kind thuis is en de uitvaart eraan zit te komen? Hoe baar je een kind thuis op?

“Heel veel kinderen worden op de normale manier opgebaard”, zegt Femke de Droog. Op een koelplaatje. Jammer, vindt ze, want vaak is de populaire watermethode, waarbij de baby in een bak koud water wordt gelegd, het beste, vooral voor kinderen die in de buik zijn overleden. “Maar de uitvaartverzorger is niet altijd op de hoogte van de watermethode”, zegt De Droog, terwijl de ouders dat achteraf wel graag hadden gewild. “Ze houden er dan een vervelend gevoel aan over.”

Voor kinderen die stil geboren worden is opbaren in water beter

Foto Renee Krijgsman

Kinderen die hebben geleefd, kunnen het best de gebruikelijke babykoeling krijgen, geeft Van den IJssel aan, maar voor kinderen die stil worden geboren is de watermethode beter. In de buik kan de babyhuid heel erg beschadigd raken. De huid laat los, de opperhuid is weg, met als gevolg een soort plakkerige felrode plekken. “Dat lekt heel erg”, zegt Van den IJssel. “Daar wikkelen mensen dan iets omheen, maar dat helpt niet echt, omdat er vaak vocht uit deze plekken komt en doeken en kleertjes dan meteen vies worden. Zo’n kindje pak je dan liever niet meer op.” De watermethode biedt dan soelaas: de baby wordt lichter van kleur en blijft veel langer mooi dan op een koelplaatje, zegt Van den IJssel. “Maar niet iedereen wil het. Je hoort dan:  ‘Absoluut niet, dan ziet mijn kind er verdronken uit.’ Of: ‘Ik wil het kind aangekleed in de wieg.’”

Foto Renee Krijgsman

“Ik heb 750 baby’s gezien”, zegt Van den IJssel van IMA. “Ouders die voor de bevalling geen watermethode willen vertellen wij er wel over en heel vaak zien we dat ze dan van mening veranderen als ze hun kindje hebben gezien. Ze zien dan de ontvelde plekjes, er komt vaak  bloed uit het neusje en het schedeltje beweegt alle kanten op. Ouders zien dan zelf dat aangekleed in het wiegje lastig wordt.”

Een stilgeborene is echt heel anders dan een baby van twee maanden

Volgens Van IJssel is dat ook belangrijk om te weten voor uitvaartverzorgers. “De meesten doen twee babyuitvaarten per jaar, eentje met een kind van twee maanden en eentje met een kind dat in de buik is overleden. Maar die zijn fysiek zo verschillend dat je ze niet met elkaar kunt vergelijken.” En dat kan bij een baby extra pijnlijk uitpakken, denkt Van den IJssel. “Als bij een volwassen overledene de postmortale zorg niet goed gaat, met open ogen en mond, is dat ook pijnlijk, maar bij volwassenen heb je zoveel jaar leven dat deze slechte herinnering overschaduwt. Maar bij een baby heb je helemaal niks.”

Foto Renee Krijgsman

Kerststalletje

Toen Roman werd geboren, was er nog geen watermethode en toen Van den IJssel geen koeling kon krijgen, namen ze alles in eigen hand. “We moesten er niet aan denken dat er een of andere man in een zwart pak zou komen als ik net bevallen was.” De  kraamverzorger hielp met de koeling. “Het was in december, toen hebben we een schuurtje omgetoverd tot een soort kerststalletje waar het van nature koud bleef.”

Bij een baby heb je nog nauwelijks herinneringen

In het samenspel tussen uitvaartzorg en kraamzorg valt nog veel winst te behalen, denkt Linda van Altena. “Het is lastig voor de kraamverzorger. Ze weten vaak zich geen houding te geven in zo’n gezin. Het is een stukje onbekendheid en angst: ‘Hoe ga ik hiermee om?’” Maar haar eigen kraamverzorger was van grote waarde: die stak overal de helpende hand toe, en begeleidde ook het rouwbezoek. “Ze ging ‘s morgens eerst naar de kamer van Beau. ‘Goeiemorgen vent.’ Dan kwam ze naar beneden met tranen op de wang. En aan het eind van de dag: ‘Morgen ben ik er weer.’ Dat is heel waardevol geweest. Een kindje hoort wel bij het gezin, levend of niet.”

De kraamverzorger kan daarbij leunen op de expertise van de uitvaartverzorger, geeft De Droog aan. “Ouders vinden het heel fijn om het kind in die week uit te kleden en aan te kleden en in bad te doen. De uitvaartverzorger kan dan aangeven hoe lang het kind van het koelplaatje af kan zonder dat het eerder in het kistje moet.” Met als resultaat dat de ouders hun kind zo lang mogelijk bij zich hebben. “Dat zorgt voor een fijne herinnering. Daarvoor is de uitvaartverzorger heel belangrijk.”

Angstig

Die herinneringen zijn er ook voor kinderen die later nog worden geboren, geeft Ruth van den IJssel aan, die binnen een jaar na de geboorte van Roman nog een dochter kreeg. We voelen we ons ook extreem verantwoordelijk voor het maken van die herinneringen, we maken filmpjes en honderden foto’s.” En laat kinderen vooral kijken naar hun overleden broertje of zusje, zegt ze. Uitvaartverzorgers die dat afraden, overzien in haar ogen de impact er niet van. Ook De Droog noemt het onkunde dat kinderen soms over het hoofd worden gezien. Het proces binnen het gezin is erg belangrijk zijn voor de verwerking, vindt ze. “Maar men vindt het soms angstig om het kind als een volwaardige stem erbij te betrekken, om een kind rechtstreeks aan te spreken: ‘Wat zou jij nou willen?’ Kinderen weten heel goed wat ze willen, als ze maar betrokken raken.”

Plan de uitvaart niet te snel. Die tijd is het enige wat je hebt en vaak moet de moeder herstellen van bevalling.

Voor een goede rouw is het van belang dat het gezin zich zoveel mogelijk hecht aan een kind dat maar even bij ze is, luidt de teneur van de gespecialiseerde uitvaartverzorgers. ,,De tijd thuis met kind is soms absurd kort”, zegt Janine van Veen, met haar eigen bedrijf Sterrenkindje gespecialiseerd in rouwbegeleiding bij jonge kinderen. “Op maandag bevallen, soms op donderdag de crematie. Als het te kort voelt, verplaats de uitvaart dan, die tijd is het enige wat je hebt. Je moet iedere seconde meenemen en vaak moet  de moeder herstellen van bevalling.” Hier heeft de uitvaartverzorger een ‘prominente rol’, vindt ze. “Neem geen overhaaste beslissingen.  Sommige moeders willen van nature wegvluchten van de pijn, maar je moet die pijn juist voelen om je te hechten aan de baby. Het is superbelangrijk dat je bij je kindje bent. Als je het te snel doet krijg je daar later juist meer last van.”

Neem dus de tijd en neem ook de grillen van de ouders voor lief, die in hun rouw en verdriet wispelturiger kunnen zijn dan andere nabestaanden. Zelf was Nooit Voorbij-directeur Mirjam Louwen er ook niet meteen over uit of ze haar zoon Florian, die bijna 4 maanden oud werd, zou cremeren of begraven. “Niet alle uitvaartbegeleiders kunnen dat, die willen hun hele riedeltje af hebben, alles regelen in een dag. Maar je bent zo moe. Dan moet een uitvaartbegeleider aanvoelen dat je beter weg kunt gaan en het er morgen over hebben. Geef ouders de tijd en ruimte om het te laten landen.”

Hechting

Maar Van Altena waarschuwt er wel goed op te letten dat moeders zich niet zo sterk gaan hechten dat ze de rauwe werkelijkheid van hun dode kind niet meer onder ogen willen zien. “Ik loop er vaak tegenaan dat moeders het kindje zo dichtbij zich houden dat het lijkt of het niet de waarheid is dat het kindje niet meer leeft. Ik heb zelf ook gedacht dat ik Beau hoorde huilen, en nog met regelmaat. Of een moeder loopt naar de kinderkamer met een extra dekentje.” Het is dan aan de uitvaartverzorger om te voorkomen dat de ouders pas op de dag van de uitvaart weer keihard in de echte wereld van begraafplaats of crematorium belanden. “De zorg voor het kindje moet wel stoppen voor de uitvaart, want het is te veel om op één dag te verwerken. Daarom probeer ik ervoor te zorgen dat het mandje of kistje niet op de dag van de uitvaart pas dicht gaat, maar een of twee dagen eerder. Als ouders het mandje zelf willen sluiten blijf ik wel in de buurt. Als het hen dan niet lukt, doen we het samen.”

De zorg voor het kindje moet vóór de uitvaart stoppen

Nazorg

Femke de Droog hoort van lotgenoten dat vooral ouders die een kind verloren het moeilijk vinden dat de interesse van de omgeving voor een groot deel verflauwt als de uitvaart achter de rug is. “Dan is het heel prettig om na een jaar of een halfjaar een kaartje of een mailtje te sturen, dat wordt als heel erg fijn ervaren.” IMA afscheidszorg organiseert samen met Steunpunt Nova een herinneringsdag voor ouders die een baby hebben verloren.

Meestal resteert er na de uitvaart alleen nog het ophalen van de as of het uitzoeken van een grafmonumentje voordat de ouders voor een groot gat komen te staan. “Ik stap dan uit mijn rol als uitvaartbegeleider”, zegt Van Altena, “maar ben er nog wel gewoon als Linda.”

Voor kinderen geen crematie, maar begrafenis bij hindoes

Bij hindoes is de uitvaartverzorger er voor de gebruikelijke zorg voor de familie en hulp bij formaliteiten, een geestelijke begeleidt de familie met mantra’s en draagt zorg voor de uitvaart. Hindoes geven de voorkeur aan crematie, maar bij een uitvaart van een baby moet er officieel een begrafenis plaatsvinden en geen vuurdienst. Na de begrafenis worden zoetigheden uitgedeeld aan kinderen. Waarom worden baby’s begraven en niet gecremeerd? Een kind is tot zijn 5de jaar onschuldig en hoort teruggebracht te worden naar waar hij of zij vandaan komt. Dat is dus de moederaarde, zeggen Viresh Anroedh van Hindoe Dharma uitvaartzorg en Radjesh Bhagwant, Krishna mandir van de Krishnatempel in Den Haag.

Reacties

    Plaats een reactie